رشد و فروپاشی دیوان سالاری در بندرعباس عصر صفوی

عصر صفوی به دلیل تحولاتی که در صورت بندی اقتصادی­، اجتماعی و دینی ایجاد کرد، یکی از مراحل دوران ساز در تاریخ پر پیشینه­ ی ایران است. دوری صفویان از جهان اسلام، تعیین مرزهای سیاسی مشخص، گسترش ایران زمین، ایجاد ارتش نسبتاً منظم، شکوفایی اقتصادی، بازرگانی و تحول در نظام زمین داری به شکل تیول ـ که در اواسط حکمرانی آنان پدید آمد ـ سامانه و دیوان سالاری گسترده­ ای را می­ طلبید. این مقاله به شیوه­ ی توصیفی و تحلیلی، وضعیت دیوان سالاری بندرعباس در آن عصر را با تکیه بر مطالعات جامعه شناسی ـ تاریخی بررسی می­ کند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می­دهد، عمده ­ترین دلایل رشد بندرعباس و دیوان سالاری آن عبارت است از: فروپاشی جزیره­ ی هرمز، قرار گرفتن در مسیر حمل و نقل و تجارت جهانی، توجه ویژه­ ی حکام صفوی به این بندر. از سوی دیگر، فقدان ساختار درونی قانونمند­، سلطه ­ی اقتصاد دولتی، استبداد دیوانی، دخالت شخص شاه و عوامل آنها در امور بازرگانی و نظام دیوانی و ... از عوامل فروپاشی این بندرگاه و دیوان سالاری آن به شمار می ­رود.